İzzettin Yurtsever

Turizmin stratejik önemi göz önünde bulundurularak Kültür ve Turizm Bakanlığının derhal “Ekonomi Koordinasyon Kurulu”na alınması gerekmektedir.

Ülkenin turizm gelirinin gayri safi milli hasıla içindeki payı yaklaşık % 5,   turizm gelirinin ihracat gelirlerine oranı ise yaklaşık % 22 dir. Kazandırdığı dövizlerle dış ticareti kapama oranı” ise % 40’ın üzerindedir.

Dolayısıyla turizm, Türkiye'nin ekonomisi ve kalkınması için hayati bir öneme sahiptir

Turizm Bakanı Ersoy diyor ki;  "Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü'nün yayımladığı Mayıs 2025 Dünya Turizm Barometresi'ne göre Türkiye, 2024 yılında 56,7 milyon yabancı ziyaretçiyle dünyada en çok turist ağırlayan 4. ülke oldu. Hedefimiz ilk üçe girmektir. Bir önceki yıla göre bir basamak yükselerek 5. sıradan 4. sıraya çıkan Türkiye, bu alandaki istikrarlı yükselişini sürdürdü. 2024 yılı toplam ziyaretçi sayımız ise 62,3 milyona ulaştı."

Bakanın bu iddialı ve övünç dolu açıklamasına tezat olarak turizmciler en çok gelir elde eden sektörlerden biri olmasına karşın halen bu Kurulda söz hakkına sahip değiller. Bakan Ersoy bu kurulda turizmcilerin temsil edilmesi için ağırlığını ve konunun önemini ortaya koyabilmelidir.

Ekonomi Koordinasyon Kurulu Cumhurbaşkanının görevlendireceği Cumhurbaşkanı Yardımcısı başkanlığında, Hazine ve Maliye Bakanı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı, Sanayi ve Teknoloji Bakanı, Tarım ve Orman Bakanı, Ticaret Bakanı ve Strateji ve Bütçe Başkanından oluşuyor.

Ekonomi Koordinasyon Kurulu; Türkiye'nin küresel ekonomideki konumunu daha da güçlendirmeyi hedefliyor. Ekonomimizin rekabet gücünü ve verimliliğini artırmak amacıyla yatırım, üretim, istihdam ve ihracatını değerlendiriyor.

1963 DEN GÜNÜMÜZE EKONOMİ KOORDİNASYON KURULU;

* Düşünebiliyor musunuz? 1963 de Bakanlıklar arası Turizm Koordinasyon Kurulu Türkiye’nin ilk Turizm ve Tanıtma Bakanı Ali İhsan Göğüş tarafından bakanlığa bağlı olarak oluşturulmuş olan bir kamu kurumudur. Ali İhsan Göğüş, İsmet İnönü başkanlığındaki kabinedeki turizm hamlesine Türkiye Turizminin Kalkınması Hakkında Bakanlıklar arası Komisyon Kurulması Hakkında Karar (Bakanlar Kurulu’nun 22. 07. 1960 tarihinde aldığı karar) ile Bakanlıklar arası Turizm Koordinasyon Kurulu'nu kurarak başladı.

Kuruluş amacı; ülke turizmini kalkındırmanın sadece Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’nın yetkisinde olmadığı, turizmin geliştirilmesi için hükümetten kolay kararların alınmasını sağlayacak bir koordinasyon kurulunun kurulması olarak ifade edildi. Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’nın tek başına turizmin ilgili olduğu bütün alanlara ilişkin düzenlemelere egemen olamaması, pek çok konunun diğer bakanlıklarla (orman, içişleri, sağlık vb.) ilişkili olması, ortaya eşgüdüm eksikliği (koordinasyon) sorununu çıkarmaktaydı.

Bakanlıkların katılımıyla; 12 Bakan, onların üstünde de Maliye Bakanı, Gümrük Bakanı ve Bayındırlık Bakanı olmak üzere, Başbakan ve Başbakan Yardımcısı Başkanlığı’nda toplandığı ifade edilmektedir.

*2009 da Ekonomi Koordinasyon Kurulu, turizm sektöründeki gelişmeleri değerlendirdi. Yapılabilecek düzenlemelerin belirlenmesi amacıyla bir çalışma grubu oluşturulması kararlaştırıldı. Bu toplantıya  Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay ile turizm sektörü temsilcileri katıldı.

*2016 da Kültür ve Turizm Bakanı Nabi Avcı, sektörle yaptığı toplantıda, bir Koordinasyon Kurulu oluşturulması talebini olumlu karşıladı ve girişimde bulunacağını belirtti.

*Ankara’da gerçekleştirilen 3. Turizm Şurası’nın (1-3 Kasım 2018) 11 nolu Eylem Planında Turizm Politikaları Komisyonunda; Kültür ve Turizm Bakanlığı Yetki, Görev ve Teşkilat Yapısının Güçlendirilmesi başlığı altında ‘’Kültür ve Turizm Bakanlığı başkanlığında Bakanlıklar arası Koordinasyon Kurulu kurulması ve Turizm sektörünün ülke ekonomisine katkısı göz önünde bulundurularak, Kültür ve Turizm Bakanlığının Ekonomi Koordinasyon Kurulu üyeleri arasında yer almasına yönelik girişimlerde bulunulacaktır’’ önerisi yer almıştır.

*2022'de Kültür ve Turizm Bakanının da katıldığı Ekonomi Koordinasyon Kurulu toplandı. Ticaret ve turizm için güvenli koridor oluşturması değerlendirildi. Ekonomi Koordinasyon Kurulu, Rusya-Ukrayna savaşının Türkiye ekonomisine etkilerini masaya yatırdı. Savaşın bu durumu olumsuz etkilememesi için turistlerin nasıl getirileceği konusundaki formüller de değerlendirildi.

*Üzülerek ifade etmek durumundayız ki, bugünkü mevcut durumda Bakanlıklar arası Turizm Koordinasyon Kurulu adıyla bir kurul bulunmamaktadır.

KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI BU KURULDA NEDEN YER ALMAZ?

1. Siyasi ve Kurumsal Öncelikler;

Türkiye’de ekonomik kararlar genellikle maliye, para politikası, sanayi ve ticaret gibi makro göstergeleri doğrudan etkileyen alanlarda şekilleniyor. Turizm ise çoğu zaman “destekleyici” veya “hizmet sektörü” olarak görülüyor.

Bu bakış açısı, turizmin “döviz girdisi sağlayan dev bir sektör” olmasına rağmen, kurumsal anlamda yeterince stratejik konumlandırılmadığını düşündürebilir.

2. Turizmin Ekonomideki Ağırlığı;

2023’te turizm gelirleri 54 Milyar $ ile ihracatın %21’ini, GSYİH’nin ise %5’ini oluşturdu.

Bu rakamlar, turizmin aslında ekonomi politikaları üzerinde doğrudan etkili bir sektör olduğunu gösteriyor. Kurulda temsil edilmemesi, turizm politikalarının “ekonomiyle bütünleşik” değil, “ikincil” düzeyde ele alındığı algısını doğurabilir.

3. Olası Nedenler;

Kurumsal yetki dağılımı: Turizm, Kültür ile aynı çatı altında olduğu için daha çok “tanıtım, kültürel miras, seyahat” bağlamında görülüyor. Ekonomik yönü ise Hazine, Ticaret ve Dışişleri gibi bakanlıklar üzerinden dolaylı biçimde temsil ediliyor olabilir.

Siyasi tercih: Ekonomi yönetiminde sadeleşme istenmiş, çok fazla bakan yerine çekirdek ekonomik bakanlıklarla karar alma kolaylaştırılmış olabilir. Bu durum, turizmin “ekonomik stratejilerde hak ettiği ağırlığı bulamaması” şeklinde eleştirilebilir.

Diğer yandan, turizm politikalarının ayrı bir Turizm Strateji Kurulu veya benzeri mekanizmalarla ele alınıyor olması da olasıdır; yani eksiklik, sistemin bütününden bağımsız değerlendirildiğinde yanıltıcı olabilir.

Kısacası, Türkiye gibi turizmin döviz girdisinde kritik rol oynadığı bir ülkede, Turizm Bakanı’nın Ekonomi Koordinasyon Kurulu’nda olmaması, turizmin stratejik önemiyle kurumsal temsil arasında bir uyumsuzluk olarak yorumlanabilir.

Turizm Bakanı’nın Ekonomi Koordinasyon Kurulu’nda yer almamasının Avantajı olarak: Karar alma süreçleri daha sade, makro dengeler daha net yönetilebilir. Dezavantajı olarak: Turizm, ekonomideki %5 GSYİH ve %22 ihracat payına rağmen hak ettiği stratejik temsilden mahrum kalır.

RAKİP ÜLKELERDE EKONOMİ KOORDİNASYON KURULUNA BENZER YAPILAŞMALARDA DURUM NEDİR?

İspanya: Turizm, sanayi ve ticaret ile aynı bakanlık altında örgütlenebiliyor. Yani “Industry, Trade & Tourism” çatısı turizmi ekonomik politika alanına doğrudan entegre ediyor. Bu yapı, turizmin ekonomik karar süreçlerine daha kolay dahil edilmesini sağlıyor.

Portekiz: Ulusal turizm kurumu (Turismo de Portugal) doğrudan Ekonomi Bakanlığı (Ministry for the Economy) şemsiyesi altında çalışıyor; bu da turizmin ekonomi politikaları ve yatırım kararları ile yakın bağını gösteriyor.

Yunanistan: Turizm, geçmişte ekonomi/yapı/büyüme portföyleriyle birleştirilmiş; son dönemde ayrı bir bakanlık olsa da turizmin makroekonomik önemi nedeniyle ekonomi kurullarıyla sıkı koordinasyon içinde. Ayrıca (2023–24) ciddi turizm gelirleri açıklanıyor; bu da turizmin hükümet planlamasında merkezi rol oynadığının işareti.

Mısır / Bazı Orta Doğu ülke örnekleri: Turizm (ve kültürel miras) doğrudan kabinede yer alan bir bakanlık; büyük turizm gelirleri ve miras varlıkları nedeniyle ekonomik karar süreçlerinde sıkça yer alıyor.

Tayland / Planlama makamları: Bazı ülkelerde turizmin ekonomik politika içine entegrasyonu, bakanlık üyeliğinden çok ulusal planlama/ekonomik kalkınma kurullarının (örn. NESDC) aracılığıyla sağlanıyor; bu organlar Başbakanlığa bağlı olup ekonomik yatırımları koordine ediyor.

Kısaca özetlemek gerekirse; Rakip ve benzer turizm ekonomisine sahip ülkelerde iki yaygın model var:

1-Bakanlık birleşimi / ekonomi şemsiyesi altında turizm (ör. İspanya, Portekiz örnekleri) turizmin ekonomi politikalarında doğrudan temsili.

2-Kabine düzeyinde bakanlık + merkezi planlama/ekonomi kurullarıyla güçlü koordinasyon (ör. Mısır, Yunanistan/Türkiye’ye benzer uygulamalar) burada temsil kabine düzeyinde ama ekonomi kurullarındaki doğrudan üyelik ülkeye göre değişiyor.

Türkiye’de EKK’da (Cumhurbaşkanı / Yardımcısı başkanlığındaki Ekonomi Koordinasyon Kurulu) Turizm Bakanı’nın yer almaması kurumsal temsil eksikliği algısı yaratıyor. Oysa rakip bazı ülkelerde turizm, ya ekonomi portföyünün parçası ya da ekonomi içindeki kurumsal süreçlerle sıkı bağ içinde.

Bu fark, stratejik planlama, yatırım öncelikleri, dijital/altyapı destekleri ve kriz yönetimi (ör. pandemi sonrası toparlanma) gibi alanlarda Türkiye’nin turizm perspektifinin EKK masasında etkin biçimde savunulamamasına yol açabilir.