Cumalıkızık’ın markalaşmadaki yol haritası

Yaşayan son Osmanlı köyü Cumalıkızık’ın, yapmış olduğum çalışma ile turistik destinasyon markalaşması açısından seyahat acentelerinin, turist rehberlerinin, turistlerin, yerel halk ve esnafın gözünden eksikleri belirlenmiş ve daha iyi bir konuma gelebilmesi için çözüm önerileri getirilmiştir.  

Salim Eren Aslan 03/10/2020 20:37

Destinasyonlar turistlere kendilerini ve ürünlerini deneyimleme imkânı sunan, cezbedici özelliklere sahip coğrafi bölgelerdir. Küreselleşmenin de etkisiyle, dünyada cezbedici özelliklere sahip bu destinasyonlar gittikçe birbirlerine benzemektedirler.

Ancak bu benzerliklerden sıyrılarak, öznel kimliğini açığa çıkartan ve farklılık yaratan destinasyonlar, markalaşarak yaşam sürelerini uzatabilmektedirler. Aksi takdirde, bir insan gibi ebediyete intikal edebilirler.

UNESCO Dünya Miras Listesi’nde Türkiye’nin 18 destinasyonu var

UNESCO, uluslararası öneme sahip, korunmaya değer kültürel ve doğal özellikler taşıyan destinasyonlara, Dünya Mirası statüsü tanıyarak bu destinasyonların gelecek kuşaklara aktarılmasına ve sürdürülebilir kılınmasına destek olmaktadır. Ayrıca UNESCO, destinasyonların markalaşması yolunda önemli bir referans kaynağı olarak kabul edilmektedir.

UNESCO Dünya Miras Listesi’nde Türkiye’nin 2’si karma ve 16’sı kültürel olmak üzere toplam 18 destinasyonu vardır. UNESCO’nun da desteğiyle ulusal ve uluslararası çapta markalaşan bu destinasyonlar, kadim uygarlıkların beşiği Türkiye’nin, tarihi, kültürel ve doğal güzelliklerinden yalnızca birkaçıdır.

1300'lü yıllardan bu yana hala yaşamaya devam eden, bir Osmanlı köyü

2014 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak kabul edilen, fiziki dokusu ve sosyal yaşantısıyla 1300'lü yıllardan bu yana hala yaşamaya devam eden, bir Osmanlı köyü olan Cumalıkızık’ın, yapmış olduğum çalışma ile turistik destinasyon markalaşması açısından seyahat acentelerinin, turist rehberlerinin, turistlerin, yerel halk ve esnafın gözünden eksikleri belirlenmiş ve daha iyi bir konuma gelebilmesi için çözüm önerileri getirilmiştir.

Bir destinasyonun markalaşma sürecine katkı sağlamak amacıyla yapılan çalışmalarda bu sayılan paydaşların görüşleri birinci dereceden dikkate alınmalıdır. Çünkü bu paydaşlar, destinasyonun yaşam belirtileridir.

Cumalıkızık’ın güçlü bir destinasyon markası olarak daha iyi bir konuma gelebilmesi amacıyla yapmış olduğum çalışmanın sonuçlarından yola çıkarak geliştirmiş olduğum öneriler aşağıda sıralanmıştır:

* Turistlerin dikkat ettikleri en ön önemli kriterlerin başında seyahat edilen yerin güvenli olması gelir. Destinasyonlar da turistleri güvende hissettirmek ve marka değerini güçlendirmek için güvenlik kriterine birincil derecede önem vermek zorundadır. Bu sebeple köy girişinde uygun bir yere köyün tarihi dokusuna uygun bir karakol kurulması önerilmektedir.

* Özellikle Cumalıkızık gibi kırsal turizm noktalarında arı sokması, kedi, köpek, böcek ısırması, düşme sonucu kırık, çıkık vb. olağan dışı durumlarla karşı karşıya gelinmektedir. Destinasyonlar da turistlerin sağlıklarını güvence altına almak zorundadır. Bu sebeple Cumalıkızık Köyü’nde yine köyün tarihi dokusuna uygun bir sağlık birimi kurulması önerilmektedir.

* Araştırma bulgularından Cumalıkızık’ın tarihi ve kültürel değerlerinin tanınmadan, bilinçsizce gezildiği anlaşılmaktadır. Turistlerin, Cumalıkızık’ı doğru ve bilinçli bir şekilde gezebilmesi için Cumalıkızık’ı tanıtan belge, broşür, görsel vb. bilgilere hızlı bir şekilde ulaşabilmesi gerekmektedir. Bu sebeple köy girişine turizm danışma bürosu kurulması önerilmektedir.

* Araştırma bulgularından turistlerin genellikle Cumalıkızık’a geldiklerinde buraya özgü alabilecekleri bir ürünün olmadığını dile getirdikleri anlaşılmaktadır. Bu sebeple yerel değerlerin ön plana çıkarılması amacıyla Cumalıkızık’a özgü ürün geliştirme çalışmaları yapılarak marka bir ürün meydana getirilmesi önerilmektedir.

* Araştırma bulgularından özellikle çocuklu ailelerin ve yaşlıların taş döşemeli köy sokaklarında gezerken zorlandıkları anlaşılmaktadır. Köy sokaklarının da dar olduğu düşünüldüğünde sadece çocuklu ailelere ve yaşlılara özel mini araçlar ile köy içi turlar düzenlenebilir.

* Cumalıkızık’ta çokça yetiştirilen ahududu, 1998 yılında ulusal düzeyde bir şenlikle, 2015 yılından beri de festivale dönüştürülerek Cumalıkızık Ahududu Festivali ismiyle kutlamaktadır. Destinasyonlarda yetiştirilen ürünlerin Coğrafi İşaret ile tescillenmesi hem ürününün değerini hem de destinasyonların turizm gelirini artırır. Böylelikle de destinasyonlar rakipleri karşısında bir adım öne geçer. Bu sebeple gerekli girişimler yapılarak Cumalıkızık Ahududusu adıyla Coğrafi İşaret Tescil Belgesi alınması önerilmektedir.

* Cumalıkızık’ta Cin Aralığı turistler tarafından rağbet gören bir yerdir. Ne kadar rağbet görse de ilk defa görmeye gelen çoğu kişinin beklentisini karşılamamaktadır. Turistler sadece fotoğraf çekip adından ötürü de bu aralığı cinlerle bağdaştırmakta ve yanlış bilgi edinip köyden ayrılmaktadırlar. Özellikle Kurtuluş Savaşı yıllarında köylülerin bu aralığı köyün üst bölgesindeki ormanlık alan ile köy arasında gizli bir geçit olarak kullandıkları söylenmektedir. Bu sebeple Cin Aralığı’nın eskiden kullanım amacı doğrultusunda ses efektleri ile turistlere geçmişi yaşatarak daha çekici hale getirilmesi önerilmektedir.

* Cumalıkızık özellikle hafta sonları olmak üzere çok fazla turist çeken bir destinasyondur. Fakat akşamları da bir o kadar sessizdir. Turistlerin gözüne hitap etmesi ve onları cezbetmek amacıyla Kapadokya Bölgesi’ndeki peri bacalarının, Amasya kral kaya mezarlarının ışıklandırıldığı gibi yaşayan son Osmanlı köyü Cumalıkızık’ın da ışıklandırılarak akşamları da canlı tutulması önerilmektedir. Ayrıca Cumalıkızık akşamları da nefes alıyor şeklinde reklam çalışmaları yapılarak turistler bu bölgeye çekilebilir.

* Eğrek diye isimlendirilen köyün girişindeki meydanda çok fazla tezgâh olduğu ve bu tezgahların tarihi Cumalıkızık evlerinin görüntüsünü kapattığı araştırma bulgularından anlaşılmaktadır. Bu tezgahların köy esnafına ekonomik açıdan zarar vermeyecek şekilde kurulacak başka bir alanda değerlendirilmesi önerilmektedir.

* Cumalıkızık Köyü’nün güneydoğu tarafında, Uludağ’ın eteklerinde Ihlamurcu Mevki denilen yerde Bizans dönemine ait bir kilise kalıntısı bulunmuştur. Bu kalıntılardan çıkan bazı parçalar Bursa Arkeoloji Müzesi’nde saklanmaktadır. Önemli buluntular elde ederek Cumalıkızık’ın tarihini daha da eskilere götürebilmek adına Ihlamurcu Mevki ve çevresinde arkeolojik çalışmaların yapılması için gerekli girişimlerde bulunulması önerilmektedir.

* Cumalıkızık Köyü’ndeki yıpranan tarihi ve kültürel bütün taşınmazların restore edilmesi ve bu konudaki çalışmaların tarihi dokuya uygun yapılması önerilmektedir.

* Cumalıkızık, konaklama kapasitesi bakımından yetersizdir. Bu kapasitenin artırılması amacıyla daha fazla tarihi konak ile konaklama sektöründe hizmet verilmesi için köy halkının teşvik edilmesi ve desteklenmesi gerekmektedir. Cumalıkızık’a yeni bir konaklama işletmesinin açılması tarihi dokuya zarar verebilir. Turistlerin genellikle köye geliş amaçlarının da köy kültürünü, tarihini ve yaşamını merak olduğu düşünüldüğünde bunu en iyi şekilde deneyimleyebilecekleri ev pansiyonculuğunun geliştirilmesi için gerekli çalışmaların yapılması önerilmektedir.

* Destinasyonlarda çekilen dizi ve filmlerin o destinasyona olan ilgiyi artırdığı gibi destinasyonun tanıtımında da önemli rol oynamaktadır. Kınalı Kar 15 yıl önce çekilmiş bir dizi olmasına rağmen hala turistlerin Cumalıkızık’a gelmelerinde dizinin etkisinin sürdüğü araştırma bulgularından anlaşılmaktadır. Bu sebeple Cumalıkızık’ın Kızık kültürünü veya Osmanlının kuruluş yıllarını yansıtan yeni bir dizi, film ya da belgesel çekimi yapılması için yapımcılar ile iletişim kurulması önerilmektedir.

* Cumalıkızık’ta genellikle hediyelik eşya satan tezgahlarda Çin malı oyuncakların satıldığı görülmektedir. Bu ürünlerin satılması yerel kimliği zedeleyerek destinasyona olan ilgi seviyesini de düşürmektedir. Bu sebeple sadece Cumalıkızık’a özgü ürünlerin satılması ve turistlere satılan ürünlerin köyde üretildiğini göstererek ilgiyi artırmak amacıyla Cumalıkızık’ta üretim atölyelerinin kurulması önerilmektedir.

* Her şeyden önce destinasyonların turizm açısından markalaşmasında yerel halk ve esnafın turistlerle kurduğu iletişim hayati önem taşımaktadır. Destinasyonun çekiciliği ne kadar iyi olursa olsun yerel halk ve esnafın eğitimsizliği destinasyonları olumsuz yönde etkiler. Bu sebeple Cumalıkızık’taki yerel halk ve esnafa turizm destinasyonlarında ihtiyaç duyulan iletişim, diksiyon, maliyet hesaplama, muhasebe, yabancı dil vb. konularda sık aralıklarla eğitimler verilmelidir. Eğitimler konusunda uzman desteği almak için üniversiteler ile iletişime geçilmesi önerilmektedir.

* Bir Osmanlı köyü olan Cumalıkızık’ta Osmanlı kültürünü yaşatmak, köye gelen turistleri memnun edebilmek ve etkileyebilmek için turistlerin mehteran takımıyla karşılanması, turistlere yöresel kıyafetler giyen kişiler tarafından Osmanlı şerbeti ikram edilmesi, esnafların yöresel kıyafetler giyerek hizmet etmesi gibi farklı çalışmaların yapılması önerilmektedir.

* Cumalıkızık gelen turistler tarafından kısa bir sürede gezilebilecek küçük bir destinasyondur. Bu yüzden turistler de gezip kısa bir sürede köyden ayrılmaktadırlar. Bu sebeple turistlerin Cumalıkızık’ta kalış sürelerini artırmak amacıyla, Uludağ’ın eteklerinde yer almasının avantajını da kullanarak dağcılık, trekking, ATV gezisi, atla doğa turu gibi farklı turizm etkinliklerinin oluşturulması önerilmektedir.

Tez çalışma sürecinde kıymetli bilgi, birikim ve tecrübeleri ile bana yol gösterici ve destek olan değerli danışman hocam Doç. Dr. Yalçın Arslantürk’e, tez konusuyla ilgili güncel bilgileri benimle paylaşan ve değerli desteklerini esirgemeyen TÜRSAB Başkanı Firuz B. Bağlıkaya’ya, Kınalı Kar Konağı işletmecisi Mustafa Bulan başta olmak üzere misafirperver Cumalıkızık köylüsüne, eğitim hayatım boyunca emeği geçen tüm hocalarıma ve aileme sonsuz teşekkür ve saygılarımı sunarım.