Türkiye’nin müzeler dolusu kültür hazinesi yurtdışında

Türkiye'nin farklı şehirlerden geçmiş yıllarda yurtdışına kaçırılan kültür hazinesi tarihi eserler, yabancı ülkelerin müzelerinde sergileniyor. ABD, Almanya, Avusturya, Danimarka, İngiltere, İsviçre, Rusya ve Hollanda eserlerin sergilendiği ülkelerden bazıları. Konya Beyhekim Mescidi mihrabı, Hacı İbrahim Veli Sandukası, Seyyid Mahmut Hayrani Türbesi'ne ait sanduka, 2. Selim türbesinden çalınan çini pano, Zeus Sunağı, Tursus lahdi, Kumluca Hazinesi'nin bir bölümü, Milet Pazar Yeri kapısı, boğa başı figürlü altın bilezik, Hitit kadehi, Mescid-i Nebevi tasvirli İznik çinisi gibi önemli eserler var. 

Kültür hazinelerinin kaçırılma hikâyeleri ise bir hayli ilginç. Selçuklu payitahtı Konya'daki Beyhekim Mescidi'nden çinili mihrabının çinileri 1907'de yerinden sökülerek Almanya'ya kaçırılmış. Eser, şu anda yine Anadolu kökenli eserlerin yer aldığı Berlin Müzesi'nde bulunuyor. Paha biçilemez kıymetteki mihrap, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın yurtdışındaki kültür varlıklarını araştırmak için görevlendirdiği ekiplerinin listesinde yer alıyor. Konya Büyükşehir Belediye Başkanı Tahir Akyürek, mihrabın yeniden ait olduğu topraklara kazandırılması için çalıştıklarını belirtiyor. Bir diğer eser de Şeyh Hacı İbrahim Veli Sandukası. 1905 yılından beri, çalınarak götürüldüğü Almanya'nın başkenti Berlin'de Doğu Asya İslam Sanatları Müzesi'nde (Museum für Ostasiatische Kunst) sergilenen sandukanın ana vatanına ne zaman döneceği belli değil. Hacı İbrahim Veli'nin torunlarından 76 yaşındaki Erkök Avcıoğlu, sanduka için yarım asırdır mücadele ediyor. Mahkeme kararıyla Almanya'daki sandukanın türbeye ait olduğunu tespit ettiren Avcıoğlu, “Alman müze yetkilileri ‘Sanduka bize hayırsever biri tarafından bağışlandı.' diyor. Nezaketimden dolayı sandukanın aşırıldığını söylemek yerine ‘misafir ediliyor' diyorum. Ama bu misafirlik süresi artık çok uzadı. Misafirin ait olduğu topraklara dönme vakti geldi." ifadelerini kullanıyor. Milat'tan önce 2. yüzyıldan kalma Zeus Sunağı'nın ise 1870 yılında İzmir-Aydın karayolunun yapımı sırasında Alman yol mühendisi tarafından kestirilip parçalara ayrılarak denizyoluyla Almanya'ya kaçırıldığı belirtiliyor. Muhteşem anıt Berlin Müzesi'nde sergileniyor. Her yıl, 1 milyondan fazla ziyaretçi tarafından ziyaret ediliyor.

Seyyid Mahmut Hayrani Türbesi'ne ait Sanduka'nın Danimarka'da olduğu belirtiliyor. 2. Selim, 3. Murat, Eyüp Sultan türbeleri ile 1. Mahmud Kütüphanesi ve Piyale Paşa Camii'nden kaçırılan çini panolar ise Fransa'daki meşhur Louvre Müzesi’nde. Sultan II. Selim Türbesi'nden çalınan paha biçilemez çini panonun yerinde bugün sahtesi duruyor. Mescid-i Nebevi tasvirli İznik çinisi de yine Louvre Müzesi'nde sergileniyor. Antalya Müzesi'nde 14 parçalık bölümü sergilenen Kumluca Hazinesi'nin (Sion Eserleri), 18 parçalık bölümü de Washington'da Dumbarton Oaks Müzesi'nde. Mersin'den kaçırılan Tursus lahdi, ABD'nin devlet müzesi olan New York'taki Metropolitan Müzesi'nde sergileniyor. Metropolitan Müzesi'nde sergilenen diğer bir eser de Milat'tan önce 13. yüzyıldan kalma Hitit kadehi. Diğer kaçırılan bir eser de boğa başı figürlü altın bilezik. ABD'de bulunan Jean Paul Getty Müzesi'nde bulunuyor. Milet Pazar Yeri kapısı (Agora Kapısı) da 120-130 yılları arasında, İmparator Hadrian döneminde inşa edilmiş. Alman arkeolog Theodor Wiegand, 1903 yılında yapıyı bulmuş. 1907-1908 yıllarında 750 tonluk yapı, parça parça kaçırılmış. Halikarnas Mozolesi, Bodrum'dan İngilizler tarafından yasa dışı olarak taşınarak, İngiltere'ye götürülmüş. British Museum'da sergilendiği belirtiliyor. Milat'tan önce 1. yüzyıldan kalan Samsat Steli olarak bilinen mezar taşının Karkamış'ta kazı yapan bir İngiliz arkeolog tarafından 1911 yılında Suriye üzerinden İngiltere'ye kaçırıldığı biliniyor. (Cihan)