Yol üzerinden unutulan şehirler...

Hala Zihinlerimizde olanları yaşatmak elimizde…

Adil Çulhaoğlu 31/12/2019 23:40

Adil Çulhaoğlu

Yol üzeri ya da yolların uğrağı kentler karayolu ağlarının demiryollarının yerine almaya başladığı dönemlerde çok yere uğrama düşüncesi ile inşa edilen, beldeleri birbirine bağlayan hasret kavuşturan daha çok yere uğrayarak trenlerin yerini alabilecek ağ olarak planlanmıştı.

Ankara-İstanbul yolu yol üzerindeki tüm yerleşimlerin içinden geçer, molalar ve yolcu değişimleri buralarda olurdu. Hatta postaları da bu trenlerin yerine şehirlerarası otobüsler taşırdı. Ama kent içinde şimdikine göre daha hızlı bir dağıtım vardı.

Zamanla yolların ağır trafik yükü, zamanın değeri ve teknoloji yolları beldelerden uzaklaştırdı. Çevre yolları, hızlı yollar, oto yollar derken hedefimize hızlı varmaya başladık, ama beldeler tabelalardaki “rakım” ve “nüfus” bilgisi dışında unutulmaya başladı.

Kent merkezlerindeki bilinen lokantalar, dükkânlar kendilerini yol üzerindeki mola noktalarına taşımaya, seri üretim tarzında hizmet üretmeye başladılar.

Ankara-Bursa yolu kısalırken Haymana-Polatlı bağlantısı ve Gordion devre dışı kalıverdi. Türkülere yansıyan Ayaş Beli, Beypazarı, Nallıhan da kervanların masalları ile anılmaya bırakıldı. Zigana ve sütlacı ile ünlü Hamsiköy artık yok. Sinop’ta Dıranzların haşmeti ve güzelliği, yol üzerindeki köylerin özgünlüğü unutulmaya bırakıldı. Marmaris’in ağaçların altından geçilen yolu hiç değilse bir müze yol olarak kalabilirdi. Torosları geçen yollar, Gülek Boğazı, Bahçe yolu, Rahva Geçidi ve Yolların kavşağı Anadolu İpekyolları’nın, Kral yollarının, İnanç yollarının izlerini hala taşıyor.

Tatile çıkılmaya başlanılan şu günlerde, kimimiz Akdeniz, Ege, Karadeniz, Marmara’ya, bir sahil kasabasında güneş, deniz, kum’a, kimimiz de doğup büyüdüğümüz kentlere, köylere ailelerimize, yaylalara, doğa’ya ulaşmak için yola çıkmaya hazırlanıyoruz.

Otobüs, tren ve uçakla seyahat edeceklerimiz uygun bilet arayışında iken, arabayla gideceklerin uzun yol öncesi bakım yaptırma ihtiyacına; güzergah üzerindeki yerleri, beldeleri, tarihi ve kültürel değerleri de programa dahil etme, hazırlıklara ekleme anlayışı da eklenmeli. Bu güzellikleri yaşatmak kaderlerine terk etmemek elimizde.

Arabayla yola çıkanlarımızın çoğunluğu bir an önce tatil yerine ulaşmak için erken hareket edip, yakıt ikmali yapılan istasyonlarda küçük molalar vererek sürekli yol almaya çalışır. Gördürdüklerimiz yol üzeri mola yerlerindeki her türden hizmet veren tesisler ile güzergâh üzerindeki kavşaklardaki yön levhaları ile kasaba kent levhalarıdır. Eskiden yolların içinden geçtiği bu küçük kasaba ve şehirler, yeni yapılan otoyol ve duble yolların güzergah değiştirmesiyle canlılıklarından kaybetmişler, ıssızlaşmışlar bir bakıma Hızla geçip gideriz otoyol ya da duble yolların kenarlarında kalmış, bu küçük yerleri uzaktan süliet halinde görerek. Oysa beldelerin yol ağının dışına çıkması ağır taşıtların, gıda ve ihtiyaç maddesi taşıyanların vakit kazanmaları için gerekli ve doğru bir yapılanma; imkanı olanların buraları unutmalarına yol açmadığı sürece.

'Tatil arabaya binilip hareket edildiğinde başlar' düşüncesiyle yola çıkmak, güzergâh üzerindeki bu unutulmuş küçük kasaba ve kentleri keşfetmeye zaman ayırmak araba yolculuğunun seyahate dönüşmesine, dinlenmeye başlamamızı sağlar. Bu kentlerin şehir merkezlerinde 1–2 saatlik mola vermekle, yöresel lezzetleri tadabilir, tarihi değerlerini ziyaret edebilir, yöreleri sadece tanımakla kalmaz, insanlarıyla yapacağımız küçük sohbetlerle dostluklar kazanabiliriz.

Yıllar önce Ankara'dan arabayla tatile çıktığımda Afyon Emirdağ'a uğramış, yurtdışından dönüp kafeterya işleten bir işletmeciyle filtre kahvesi eşliğinde yaptığımız sohbeti unutamıyorum.

Dağın eteğinde kurulu bu küçük kentte özellikle Belçika'da çalışanlarca yaptırılmış her türden lüks, bakımlı villaların oldukça fazla olduğunu görmüştüm.

Yol üzeri unutulmuş şehirlere yapacağımız bu küçük ziyaretler bizlerin tatil yörelerimize biraz geç gitmemize neden olabilecek ise de, ancak yol yorgunu bitik halde tatile başlamamıza engel olabilecek; komşularımızla yeni anılar paylaşmamıza onları da böyle keyifler yaşamaya özendirebilecektir.